Eξαγωγές

Σε αρκετές σημερινές εφημερίδες γίνεται λόγος για μια πρωτιά τις Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή της εξαγωγής φοιτητών στο εξωτερικό. Είχα γράψει στο προηγούμενο post πως το μονο που εξάγει η χωρα μας είναι άνθρωποι και μια που είμαι κι εγώ ένας από αυτούς, το θέμα με απασχολεί αρκετά.

Τι είναι αυτό που ωθεί τους νέους να φύγουν;
Πόσοι από αυτούς επιστρέφουν;
Από όσους επιστρέφουν, πόσοι είναι αυτοί που φέρνουν μαζί τους κάτι καινούριο, που έχουν πάρει τα θετικά στοιχεια τις χώρας στην οποια οποια έζησαν και σπούδασαν;
Τι είναι αυτό που κρατάει τους υπολοιπους να μείνουνε έξω;
Είναι τελικά καλο ή κακό να υπάρχει τόσο μεγάλη φοιτητική μετανάστευση;

Το κάθε ένα από αυτά τα ερωτήματα χρειάζεται μεγάλη ανάλυση, αλλα θα προσπαθήσω να δώσω εδώ κάποιες σκέψεις μου.

Καταρχήν, υπάρχουνε δυο κατηγοριες ανθρώπων που φεύγουνε: αυτοί που το κάνουνε από ανάγκη και όσοι θα μπορούσανε να μείνουνε στην Ελλάδα για σπουδές, αλλα επιλέγουνε κάποια άλλη χωρα. Η πρώτη κατηγορια, περιλαμβάνει κυρίως φοιτητές ιατρικής σε ανατολικες χώρες και φοιτητές οικονομικών επιστημων και engineering, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία. Προσοχή: Δε λέω πως οποιος πάει εκεί δεν είναι καλός η δε θα πετύχει σε αυτό που διάλεξε. Μιλαω για αυτούς που πάνε εκεί διαλέγοντας ένα πανεπιστήμιο με μονο κριτήριο το ποσο εύκολα θα πάρουνε πτυχίο. Δυστυχώς υπάρχουνε πολλοί. Η πλειοψηφία τους καταλήγει εκεί επειδή δε μπόρεσε να περάσει σε κάποια αντίστοιχη σχολη στην Ελλάδα.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αυτοί που συνειδητά φεύγουνε. Μερικοί για προπτυχιακές σπουδές σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο που δεν υπάρχει στην Ελλάδα η επειδή δεν κατάφεραν να περάσουν στη σχολη που θέλανε, αλλα δε θέλανε και να συμβιβαστούν με κάτι άλλο. Κάποιοι άλλοι –ακόμα λιγότεροι- φεύγουνε ενώ έχουνε περάσει σε καλές ελληνικές σχολες αλλα επιλέγουνε κάποια χωρα του εξωτερικού για καλύτερο επίπεδο σπουδών αλλα και για να μάθουν κάτι από αυτή την εμπειρία του να ζεις σε μια ξένη χωρα (γνωρίζω άνθρωπο που άφησε τη σχολη Ηλεκτρολόγων στο ΕΜΠ για να πάει στη Γερμανία). Στην ίδια κατηγορια ανήκουνε και όσοι πηγαίνουνε για μεταπτυχιακά, και πάλι κυρίως σε αγγλόφωνες χώρες (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία), αλλα ορισμένοι και στη Γαλλία, τη Γερμανία και σε σκανδιναβικές χώρες.

Συνήθως η πρώτη κατηγορια, αυτοί που "αναγκάστηκαν" να φύγουνε, επιστρέφουν με την πρώτη ευκαιρία. Πολλοί από αυτούς δεν ενδιαφέρονται τόσο να μάθουν κάτι όσο να αποκτήσουν ένα "χαρτί" που θα τους ανοίξει κάποιες πόρτες, μαζί με σπρώξιμο από φίλους και γνωστούς. Αυτή η κατηγορια, δυστυχώς, δε φέρνει μαζί της σχεδόν τίποτα καινούριο και πολύ συχνά δε φέρνει καν κάτι από την κουλτούρα στην οποια έζησε. Ο λόγος? Οι άνθρωποι αυτοί τείνουν να μαζεύονται σε μεγάλες ελληνικές κοινότητες και μπορούνε να περάσουνε 3-4 χρονια π.χ. στην Αγγλία, χωρίς να γνωρίσουνε 'Aγγλους.

Από τη δεύτερη κατηγορια, οι περισσότεροι δυσκολεύονται να επιστρέψουν. Είναι αυτοί που φύγανε για να δουλέψουν σκληρά, να μάθουνε και να πετύχουνε σε αυτό που κάνουνε. Πολύ συχνά τους προσφέρονται πολύ καλές επαγγελματικές ευκαιρίες και, ακριβώς επειδή οι ίδιοι θέλανε να φύγουνε, είναι πολύ πιο ανοιχτοί στα θετικά στοιχεια άλλων πολιτισμών. Παρόλα αυτά, υπάρχει στους περισσοτερους η νoσταλγια για την Ελλάδα, και κυρίως για την οικογένεια και τους φίλους τους. Είναι κάτι που βλέπει κανεις ακόμα και σε ανθρώπους που έχουνε ζήσει μια ζωή εξω, πάντα σκέφτονται το αν θα μπορούσαν να επιστρέψουν. Κάποιοι από αυτούς το καταφέρνουν, κυρίως όσοι το επιχειρούν σχετικά νέοι. Όχι χωρίς δυσκολίες και προβλήματα. Η προσγείωση στην ελληνική πραγματικότητα για τους περισσοτερους είναι απότομη και αυτό που τους σώζει είναι το ότι είναι προετοιμασμένοι να κάνουνε συμβιβασμούς. Όσοι δεν είναι, μετά από 1-2 χρονια ξαναφεύγουνε. Καθόλου ευχάριστο, αλλα συμβαίνει. Το ευχάριστο είναι πως όσοι από αυτούς καταφέρνουν να επιστρέψουν και να μείνουνε, φέρνουνε καλά στοιχεια μαζί τους. Και τεχνογνωσια, αλλα και στοιχεια πολιτισμού.

Αυτό ίσως να δίνει και μια απάντηση στο αν είναι καλο η κακό να υπάρχει φοιτητική μετανάστευση εκτος Ελλάδας. Πιστευω πως θα ήταν καλο, αν υπήρχε τρόπος να φέρουμε νέα, καλά στοιχεια, πίσω στην Ελλάδα. Από αυτή την άποψη, θα ήταν ιδανικό αν όλοι οι φοιτητές είχανε την ευκαιρία να περάσουνε έστω και ένα εξάμηνο σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Όχι για να μάθουνε κάτι παραπάνω, αλλα για να δούνε κάτι διαφορετικό, μια διαφορετική νοοτροπία. Όσο για αυτούς που φεύγουνε από "ανάγκη"; Σε μερικούς κάνει ίσως καλο, ανοίγουν τα ματια τους. Για τους περισσοτερους όμως φοβάμαι πως είναι αγγαρεία και ταυτόχρονα οικονομικό βάρος για τις οικογένειες τους.

Το πιο σημαντικό, όμως, κατά τη γνώμη μου, είναι να καταφέρει η Ελλάδα να γίνει ελκυστική για όλους αυτούς τους ανθρώπους που επιθυμούν κατά βάθος να επιστρέψουνε και να προσφέρουνε –όχι να βρούνε μια θέση στο δημόσιο για να κάθονται. Πως μπορεί να γίνει αυτό? Θα επανέλθω σύντομα με κάποιες προτάσεις και ιδέες.