Thursday, September 21, 2006

Επιστροφή;

Προτάσεις λοιπόν για να επιστρέψουν κάποιοι από τους «ξενιτεμένους» νέους επιστήμονες στην Ελλάδα. Είναι προσωπικές απόψεις, βασισμένες σε προσωπικές εμπειρίες και σε αυτές φίλων και γνωστών που αντιμετωπίζουν το ίδιο δίλημμα: επιστροφή ή όχι;

Τι συνθήκες θα έπρεπε να δημιουργηθούν για να γίνει αυτό; Θα ξεκινήσω με ένα θέμα που απασχολεί αρκετούς, το θέμα της στρατιωτικής θητείας για τους άντρες. Εκεί έχουν γίνει πολλά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, με ρυθμίσεις που διευκολύνουν αρκετούς, π.χ. με δυνατότητα εξαγοράς της θητείας ή μειωμένη θητεία για πολλούς. Η ριζική λύση σε αυτό το πρόβλημα θα ήτανε υποχρεωτική θητεία στα 18-19 για όλους, όπως γίνεται σε αρκετά άλλα κράτη. Έτσι οι κανόνες θα ήταν ίδιοi για όλους και θα υπήρχε και δυνατότητα περαιτέρω μείωσης της διάρκεις της θητείας, μια που θα υπηρετούσαν περισσότεροι. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι πως πολλοί νέοι, ακόμα και κάτω των 30, διστάζουν να επιστρέψουν γνωρίζοντας πως τους πρώτους 12 μήνες θα τους περάσουνε κάνοντας... τίποτα! Όπως είχε γράψει και το Economist σε ένα αφιέρωμα για την Ελλάδα πριν λίγα χρόνια, όπου ανέφερε το πρόβλημα, για έναν απόφοιτο των καλύτερων αμερικάνικων πανεπιστημίων δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστικό να τον στέλνεις 12 μήνες στα βόρεια σύνορα με την Τουρκία... Δύο μέτρα και δύο σταθμά θα μου πείτε; Ναι, γιαυτό και προτείνω υποχρεωτική στράτευση στα 18 (άντε τώρα να βρεθεί κυβέρνηση να το κάνει...).

Κι ας υποθέσουμε λοιπόν πως κάποιος είναι σε ηλικία να εξαγοράσει τη θητεία του ή έχει υπηρετήσει μικρότερος ή έστω αποφασίζει να υπηρετήσει στα 30 του. Καταρχήν, ακριβώς λόγω του στρατού, δε μπορεί κάποιος να επιστρέψει έχοντας βρει ήδη δουλειά (εκτός και μπορεί να εξαγοράσει τη θητεία) γιατί για τον πρώτο χρόνο δε μπορεί να εργαστείς. Άρα υπάρχει η αβεβαιότητα για το αν τελικά θα βρει δουλειά...

Και ας πούμε πως βρίσκει. Δυστυχώς στη χώρα μας υπάρχουν ελάχιστες ευκαιρίες είτε στο δημόσιο (πανεπιστήμια) είτε στον ιδιωτικό τομέα που να έχουν ανάγκη εξειδικευμένους επιστήμονες (πολλοί από αυτούς που δεν επιστρέφουν έχουν διδακτορικά σε αντικείμενα που στην Ελλάδα δε χρειάζονται). Ο λόγος είναι πως τα λεφτά που δίνονται για έρευνα στην Ελλάδα είναι ελάχιστα σε σχέση με τις περισσότερες δυτικές (και όχι μόνο...) χώρες. Από το 2003 στο 2004 το ποσοστό μάλιστα έπεσε! Δίνουμε περίπου το 0.6% του ΑΕΠ μας για Έρευνα και ανάπτυξη (R&D). Οι μόνες χώρες στην Ε.Ε. με μικρότερες δαπάνες το 2004 ήτανε η Κύπρος, η Λετονία και η Μάλτα, ενώ μαζί με μας ήτανε η Πολωνία και η Σλοβακία. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι περίπου 1.9% με στόχο να ανέβει στο 3% το 2010. Δηλαδή, κατά μέσο όρο, στην ΕΕ, δαπανώνται τριπλάσια ποσά για ερευνητικές δραστηριότητες (και σύντομα πενταπλάσια, αν δεν κάνουμε τίποτα). Αυτό από μόνο του κάτι λέει: άμεση ενίσχυση των ερευνητικών προγραμμάτων στη χώρα μας! Το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, που θα ξεκινήσει από το 2007 θα είναι μία καλή βοήθεια –αν το εκμεταλλευτούμε σωστά- αλλά δε φτάνει αυτό.

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι η δυσκολία του να ξεκινήσει κάποιος μία επιχείρηση. Υπήρχαν μάλιστα πρόσφατα άρθρα στον τύπο κατατάσσοντας μας σε μία από τις τελευταίες θέσεις του παγκόσμιου πίνακα στον τομέα αυτό. Είναι θέμα κυρίως γραφειοκρατείας που πρέπει να μειωθεί ούτως ή άλλως. Μέχρι να γίνει αυτό κανείς δε θα θέλει να επενδύσει σοβαρά στην Ελλάδα, είτε μιλάμε για μία νέα εταιρεία είτε για έναν μεγάλο ξένο όμιλο που ψάχνει μία χώρα με καλές συνθήκες για να επενδύσει (και να προσφέρει θέσεις εργασίας σε τομείς υψηλής τεχνολογίας).

Ακόμα όμως κι αν κάποιος βρει μια δουλειά που τον ενδιαφέρει ή συμβιβαστεί να κάνει κάτι έξω από το αντικείμενό του, οι συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα άσχημες. Πρώτον οι μισθοί: γνωρίζω άνθρωπο με διδακτορικό (στην Ελλάδα), εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό, που βρήκε δουλειά πάνω στο αντικείμενό του σε μεγάλη ελληνική εταιρεία. Χρειάστηκε βέβαια να συμβιβαστεί με το ότι δε θα κάνει πλέον ερευνητική εργασία, αλλά θα διεκπεραιώνει δουλειές που πρέπει να γίνουνε. Η μεγάλη απογοήτευση όμως ήρθε από το μισθό, αφού καθαρά παίρνει λιγότερα από άτομα χωρίς εμπειρία (πολλοί δουλεύουν εκεί επειδή είχανε γνωστούς...) και χωρίς μεταπτυχιακές σπουδές. Και ενώ ήθελε να μείνει στην Ελλάδα τώρα σκέφτεται να τα παρατήσει όλα και να ξαναφύγει. Γνωρίζω πως οι μισθοί στην Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλότεροι των αντίστοιχων ευρωπαϊκών, αλλά όταν κοροϊδεύεις/εκμεταλλεύεσαι έναν άνθρωπο που έχει επιλογή να φύγει, αυτός θα φύγει. Ένα μόνο παράδειγμα: αρχικός μισθός επίκουρου καθηγητή πανεπιστημίου (καθαρά) στην Ελλάδα: 1400 ευρώ. Οι υποψήφιοι διδάκτορες στις περισσότερες χώρες της ΕΕ βγάζουνε τουλάχιστον τα ίδια! Σε ιδιωτική εταιρεία, κάτοχος διδακτορικού μπορεί να παίρνει ακόμα λιγότερα καθαρά...

Και μια που έπιασα τα πανεπιστήμια, ένα τελευταίο σχόλιο. Είναι αδιανόητο αυτό που συμβαίνει στα μεγάλα κυρίως πανεπιστήμια (και γνωρίζω την κατάσταση στο ΕΜΠ και το ΑΠΘ), όπου ένας μεγάλος αριθμός των νέων καθηγητών είναι πρώην φοιτητές, οι οποίοι έκαναν προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στο ίδιο πανεπιστήμιο, κατόπιν γίνανε λέκτορες και μετά καθηγητές. Όσο καλοί κι αν είναι σαν επιστήμονες (που δεν είναι όλοι), δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα καινούριο στο πανεπιστήμιο, γιατί απλώς δεν είχανε καμιά άλλη εμπειρία εκτός μερικών ίσως ταξιδιών για συνέδρια και συνεργασίες. Δε μαθαίνουνε καινούριες μεθόδους διδασκαλίας, δε φέρνουνε καινούρια νοοτροπία, μένουνε σε όσα ξέρανε σε όλη τους τη ζωή. Για να μη μιλήσω για τους λίγους που καταφέρνουν και βρίσκουν αξιοκρατικά θέση σε πανεπιστήμιο και τους παίρνει μερικά χρόνια να συνειδητοποιήσουν αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, από ένα σύστημα που αντιστέκεται σε οτιδήποτε μπορεί να το αλλάξει.

Σταματάω εδώ. Όπως είπα είναι από προσωπικές εμπειρίες αυτά και ίσως δεν είναι ολοκληρωμένες προτάσεις. Και σίγουρα καμία από αυτές δε θα φέρει αποτελέσματα από τη μια μέρα στην άλλη. Όσο όμως καθυστερούμε μένουμε πολύ πίσω, ο κόσμος προχωράει!

13 Comments:

Blogger ioannisk said...

Άσχετο αλλά έχεις κάνει post 2 φορές το ίδιο κείμενο :)

September 21, 2006 11:19 PM  
Blogger ioannisk said...

Άλλο ένα σχόλιο: το 2007 ξεκινάει το 4ο ΚΠΣ όχι το 7ο.
Ναι το ξέρω είμαι σπαστικός :)

September 21, 2006 11:56 PM  
Blogger Odysseas said...

Ναι, μόλις το πρόσεξα κι εγώ πως μπήκε 2 φορες.

Το 7o ξεκινάει το 2007. Μιλάω για το FP7 (Framework Program), εκτος και κάνω λάθος τη μετάφραση.

Τουλάχιστον στο site της ΕΕ λέει 7ο...

September 22, 2006 11:07 AM  
Blogger ioannisk said...

Μάλλον δεν είχα προσέξει το κείμενο σου. αναφέρεσαι για ενισχύσεις στην έρευνα όχι γενικά.

Τα πολλά τα χρήματα η Ελλάδα τα παίρνει από τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης (cohesion funds), φέτος (2006) τελειώνει το 3ο και του χρόνου αρχίζει το 4ο (2007 με 2013) που ψηφίστηκε πέρυσι. Σκοπός των ΚΠΣ είναι να ενισχυθούν οικονομικά οι φτωχές χώρες και περιοχές της Ε.Ε. Ήμασταν τυχεροί για 1 μήνα το ΑΕΠ κάθε περιοχής της Ελλάδας υπολογίστηκε ως προς τον μέσο όρο του ΑΕΠ των 15 και όχι των 25 έτσι πήραμε περισσότερα χρήματα.

Τα framework programs δεν ξέρω τι ακριβώς είναι, πάντως ναι του χρόνου αρχίζει το 7ο: CORDIS: FP7: Home Δεν ξέρω πως μεταφράζεται το framework program, πρόγραμμα πλαίσιο;

September 22, 2006 5:23 PM  
Blogger Odysseas said...

Δίκιο είχες, Πρόγραμμα Πλαίσιο μεταφράζεται.
Θα το διορθώσω στο post.

October 02, 2006 10:04 PM  
Blogger J. said...

Πολύ ωραίο σχόλιο, σε κάποια πράγματα αναγνώρισα και τον εαυτό μου, ιδιαίτερα στην μισθολογική εξίσωση προς τα κάτω... Επίσης μου άρεσε και η ατάκα σου στον Ch.Michailidis...
"Συγγνώμη, αλλά δεν παράγω τίποτα, μου το απαγορεύει η θρησκεία μου".

October 09, 2006 10:19 PM  
Blogger Odysseas said...

@Johny B.Good
Εσύ αν δεν κάνω λάθος απο Γερμανία γύρισες ε? Ήταν πολύ απότομη η προσγείωση?
Τι λες? Να το τολμήσω? Ή θα το μετανιώσω και θα τα μαζέψω να ξαναφύγω?? :)

October 10, 2006 10:23 PM  
Blogger ManBlogg said...

Γεια χαρά Οδυσσέα. Πολύ εμπεριστατωμένα και τα δύο σου posts σχετικά με τη φοιτητική μετανάστευση και το παρών για την επιστροφή.
Εγώ, όντας σύμφωνα με την ταξινόμησή σου στην κατηγορία αυτών που έφυγαν με αφορμή μεταπτυχιακά/ερευνητικό στο εξωτερικό, αλλά ουσιαστικά για την γενικότερη εμπειρία ζωής, θα παραθέσω τη δική μου σκοπιά για το θέμα.
Εγώ πιστεύω ότι δεν είναι ανάγκη τόσο να δημιουργηθούν σώνει και καλά συνθήκες "επιστροφής" στην Ελλάδα αποκλειστικά για τους μοντέρνους "ξενιτεμένους επιστήμονες" της. Πιστεύω στην ανάγκη πλήρης ελευθερίας των ανθρώπων να εγκαθίστανται μόνιμα ή προσωρινά εκεί που θεωρούν ότι έχει νόημα για αυτούς. Σε αυτό το πλαίσιο πιστεύω ότι η Ελλάδα θα πρέπει να δημιουργήσει συνθήκες ανάπτυξης και ανταγωνισμού ικανές να ελκύσουν τον κόσμο που θα ήθελε η ίδια να ζει στην κοινωνία της. (Κάτι σαν American Dream made in Greece ακούγεται αυτό). Τα σημερινά σύνορα στο μυαλό μου είναι λιγότερο σημαντικά απ' όσο ποτέ. Θα πρέπει να υπάρχουν οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες ελκυστικές τόσο για τον Έλληνα όσο και για τον πιθανό Γάλλο, Ιταλό, Άγγλο επιστήμονα και μη να εγκατασταθεί στην χώρα εφόσον το επιθυμεί.
Συγνώμη αν φαίνεται ότι αγνοώ το θέμα σου που απομονώνει τους επιστήμονες αλλά 1ον δε νομίζω ότι πρέπει να θεσπιστούν ειδικά κίνητρα για τους επιστήμονες να εγκατασταθούν στην Ελλάδα, 2ον αν υπήρχαν οι σωστές συνθήκες ανταγωνισμού, αξιοκρατίας δε θα ήθελε καμία κοινωνική ομάδα ιδιαίτερα κίνητρα ούτως η άλλως.

Όσο αξίζει η προσωπική μου θέση σε αυτό, εμένα μου φαίνεται πολύ δύσκολο να "εγκατασταθώ" στην Ελλάδα πάντως στο άμεσο μέλλον. Στην κεντρική Ευρώπη θα το δοκιμάσω σύντομα ελπίζω.

October 17, 2006 4:31 AM  
Blogger Odysseas said...

Manblogg,
έχεις δίκιο. Εστίασα ίσως στους επιστήμονες επειδή σε αυτή την κατηγορία ανήκω και επειδή είναι πάρα πολλοί αυτοί που τελικά δεν επιστρέφουν. Επίσης με ενδιαφέρει το θέμα του R&D στην Ελλάδα γιατί είμαστε τρομακτικά πίσω από το δυτικό κόσμο (καλά δεν είναι και το μόνο στο οποίο είμαστε πίσω θα μου πεις!)

Μακάρι να γινόταν αυτό που λες, η Ελλάδα να ήταν ελκυστική και για άλλους. Αλλά έχουμε πολύ δρόμο μέχρι εκεί!

October 17, 2006 10:19 PM  
Anonymous Anonymous said...

Manblogg, καλα τα λες αλλα αυτο που προτεινει ο Οδυσσεας ειναι μαλλον το "ευκολο" πρωτο βημα. Οι επιστημονες και γενικοτερα ανθρωποι με υψηλο μορφωτικο επιπεδο και πολλες κοινωνικες και εργασιακες εμπειριες ειναι μαλλον ανθρωποι που θελουμε σε μια κοινωνια (υπεραπλουστευω αλλα ας το δεχθουμε προσωρινα). Επισης, στην πλειοψηφια τους, οι Ελληνες επιστημονες-ερευνητες ΘΕΛΟΥΝ να επιστρεψουν στην Ελλαδα κυριως λογω οικογενειας-φιλων, αλλα και ισως "οικειου" τροπου ζωης, γλωσσας κτλ.
Οποτε αν ειχαν καποια αλλα βασικα πραγματα (δυνατοτητα ικανοποιητικης εργασιας, αποδοχων και κυριως αξιοπρεπειας) θα πετουσαν πισω στην Ελλαδα. Απο την στιγμη που οι Ελλαδα διωχνει/αποτρεπει πολλους απο αυτους, θεωρω καπως ουτοπικο (αν και πολυ ομορφο) το σεναριο που περιγραφεις.

Παρεπιπτοντως ειμαι και εγω ενα απο αυτα τα ρεμαλια :-) ερευνητες- επιστημονες που δουλευει στο εξωτερικο (στην Αυστραλια). Σκεφτομαι την επιστροφη μου στην Ελλαδα αλλα πραγματικα δεν ξερω απο που να "πιαστω". Εχω πολλους φιλους στη Ελλαδα που ολοι μου λενε "τρελλος εισαι να γυρισεις πισω?".
Με ενδιαφερει πολυ να ακουσω εμπειριες/αποψεις απο ανθρωπους που γυρισαν η΄σκεφτονται να γυρισουν.

Θανασης

November 10, 2006 5:56 AM  
Blogger Odysseas said...

Γεια σου Θανάση,
εγώ σκέφτομαι πλέον σοβαρά την επιστροφή στο τέλος του χρόνου. Έχω βρει κάτι προσωρινό γι αρχή και αν πάει καλά λέω να μείνω.
Θα γράψω σίγουρα τις εμπειρίες μου από την "προσγείωση" εδώ!
Σε ποιο μέρος βρίσκεσαι στην Αυστραλία? Είχα πάει πριν μερικά χρόνια και ελπίζω να καταφέρω κάποια στιγμή να σας ξαναέρθω καμιά βόλτα!

November 11, 2006 4:38 PM  
Blogger ManBlogg said...

Θανάση νομίζω ότι τα πράγματα που εννοώ είναι απλά, πολύ βασικά και αυτονόητα για μένα τουλάχιστον. Δηλαδή, ένα κράτος, να θέτει ένα πλαίσιο ανταγωνισμού με ξεκάθαρους όρους για να μπορεί ο ενεργός πολίτης να δημιουργήσει. Ένα νομικό σύστημα ευέλικτο και αποτελεσματικό. Ένα μικρό κράτος που ο ρόλος του απλά θα είναι η τήρηση των νόμων και των κανονισμών.
Αυτό το σύστημα ευνοεί από τον επιστήμονα μέχρι τον απλό πολίτη.Απλά πιστεύω ότι αν δε γίνει σοβαρή και μεθοδική προσπάθεια να αλλάξει η βάση της λειτουργίας της κοινωνίας και της παραγωγής με βάση τους παραπάνω άξονες η όποια ανεξάρτητη προσπάθεια για κίνητρα εγκατάστασης στην Ελλάδα οποιαδήποτε κοινωνικής ομάδας (των επιστημόνων του εξωτερικού εν προκειμένω) θα είναι μια σπασμωδική κίνηση με πενιχρά αποτελέσματα. Τα κίνητρα που προτείνει ο Οδυσσέας (εξορθολογισμό της υποχρέωσης της στρατιωτικής θητείας, επενδύσεις σε R&D, καλύτεροι μισθοί και αξιοκρατία) θεωρώ ότι ακολουθούν ένα σύστημα που λειτουργεί με βάση τους άξονες που αναφέρω αρχικά. Δεν ξέρω πως μπορούν να το δημιουργήσουν από την άλλη.

Οδυσσέα, διαβάζω στα σχόλιά σου ότι έχεις πάρει την απόφαση για το βήμα της επιστροφής στην Ελλάδα. Σου εύχομαι καλή τύχη και καλή δύναμη. Θα περιμένω να διαβάζω και τις ανταποκρίσεις σου και από κει.

November 16, 2006 5:20 AM  
Anonymous Anonymous said...

Oδυσσέα η κατάσταση στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ακριβώς αυτή που περιγράφεις. Οι θέσεις προκυρήσσονται αλλά τις περισσότερες φορές ειναι φωτογραφικές για αυτούς που ήδη εκπονούν το διδακτορικό τους στη σχολή. Είναι πολύ εύκολο να βγεις εκτός γνωστικού αντικειμένου και ας εχεις λίστα δημοσιεύσεων σε περιοδικά με υψηλό impact factor.
Πάνω κάτω το ίδιο συμβαίνει και στα ερευνητικά κέντρα. Πάντως σε σχέση με την έρευνα ακούγεται ότι σχεδιάζεται η δημιουργία υπουργείου έρευνας και ανάπτυξης το οποίο θα συμπεριλάβει όλα τα ερευνητικά κέντρα. Αυτό είναι κάπως ελπιδιφόρο αν τελικά πραγματοποιηθεί.

December 14, 2006 2:55 PM  

Post a Comment

<< Home