Global Warming I

Ξεκίνησε σήμερα σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες η προβολή της ταινίας-ντοκιμαντέρ του Al Gore "An Inconvenient Truth". Η παγκόσμια πρεμιέρα είχε γίνει στο festival στις Cannes. Θέμα της ταινίας είναι οι κλιματικές αλλαγές, το φαινόμενο το θερμοκηπίου, ποσο ευθυνόμαστε γι' αυτό και τι μπορούμε να κάνουμε. Την ταινία δεν την έχω δει ακόμα (μάλλον το Σαββατοκύριακο θα τα καταφέρω), αλλα μου δίνει την αφορμή να γράψω μερικές σκέψεις για το θέμα, μια που με απασχολεί ιδιαιτερα. Τα βασικά ερωτήματα είναι:

1. υπάρχει πράγματι φαινόμενο του θερμοκηπίου ή οι κλιματικές αλλαγές που παρατηρούμε είναι κάτι παροδικό, μέρος των φυσιολογικών κλιματικών αλλαγών στον πλανήτη?
2. ποιες είναι οι συνέπειες του φαινομενου του θερμοκηπίου (εφόσον υπάρχει)?
3. μπορούμε να κάνουμε κάτι? Τι και πότε?

Είναι φανερό πως δε μπορούν σε ένα post να αναλυθούν σε βάθος αυτά τα θέματα, αλλα θα δώσω κάποιες σύντομες σκέψεις.

Καταρχήν μία σύντομη εισαγωγή: τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανση, μετακινήσεις είναι κυρίως ο άνθρακας (πχ λιγνίτης), το πετρέλαιο και παράγωγα του (diesel, βενζίνη, κλπ) και πρόσφατα το φυσικό αέριο. Το κοινό χαρακτηριστικό των καυσίμων αυτών είναι ότι βασίζονται στον άνθρακα και όταν καίγονται παράγουν διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Το αέριο αυτό δεν είναι τοξικό, αλλα όταν βρίσκεται στην ατμόσφαιρα επιτρέπει στην ηλιακή ακτινοβολία να περάσει, να θερμάνει τη γη, αλλα όχι και να ξαναφύγει προς το το διάστημα. Λειτουργεί δηλαδή όπως ένα θερμοκήπιο και από εκεί πήρε το όνομά του το φαινόμενο. Το πόσο θερμαίνεται η γη εξαρτάται λοιπόν από τη συγκέντρωση του CO2. Αν αυξηθεί πολύ, μια μεγάλη ποσότητα θερμότητας παραμένει στη γη αυξάνοντας τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη (global warming).

Το βασικό ερώτημα είναι αν πράγματι υπάρχει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Είναι πλέον αδιαμφισβήτητο πως κλιματικές αλλαγές υπάρχουν τα τελευταία χρονια, όπως και έντονα κλιματικά φαινόμενα με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα. Παραδείγματα: καύσωνες στην κεντρική/βόρεια Ευρώπη, πιο συχνές πλημμύρες, αύξηση κυκλώνων στον ατλαντικό, λιώσιμο των πάγκων στους πόλους της γης, και πολλά άλλα. Είναι αυτά από μονα τους απόδειξη? Όχι! Στην ιστορία του πλανήτη μας τέτοιες κλιματικές αλλαγές είναι συνηθισμένα φαινόμενα, άρα θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος μιας φυσιολογικής διαδικασίας και εμείς απλώς να είμαστε οι άτυχοι που ζούμε αυτή την περίοδο.

Φυσικά αυτή η εξήγηση από μόνη της δεν είναι αρκετή. Πρέπει να εξετάσουμε αν έχουμε ευθύνη και εμείς με την παραγωγή CO2 που αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες (για την ακρίβεια τα τελευταία 150 χρονια), λόγω ανθρώπινης δραστηριότητας (τα δεδομένα στο σχήμα για τις εκπομπές CO2 είναι από το Oak Ridge National Lab., U.S.). Μας ενδιαφέρει λοιπόν να δούμε αν η συγκέντρωση του CO2 στην ατμόσφαιρα βρίσκεται μέσα σε κάποια φυσιολογικά όρια.

Κλιματολόγοι κατάφεραν να μετρήσουν τη συγκέντρωση CO2 εξετάζοντας δείγματα πάγου από τους πόλους, όπου είναι "αποθηκευμένη" η ιστορία της ατμόσφαιρας εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρονια. Οι μετρήσεις για τα τελευταία 400,000 χρονια είναι αποκαλυπτικές: η συγκέντρωση του CO2 κυμαίνεται μεταξύ 180-300 ppm. Από το 1800 μ.X. άρχισαν να αυξάνονται δραματικά με αποτέλεσμα σήμερα να έχουν φτάσει περίπου στα 380 ppm και αυξάνονται συνεχώς (το σχήμα είναι από το U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration). 'Aρα είναι σαφές πως έχουμε επιδράσει σημαντικά στα επίπεδα CO2 στην ατμόσφαιρα και πως το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι πραγματικότητα. Αμφιβολίες πλέον δεν υπάρχουν περί αυτού.

Το δεύτερο ερώτημα είναι ποιες θα είναι οι συνέπειες και εκεί πράγματι υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα. Η πρόβλεψη του κλίματος είναι εξαιρετικά δύσκολη και βασίζεται σε παραδoχές που δεν ξέρουμε αν είναι σωστές. Αυτό στο οποίο συμφωνούν όλοι είναι πως θα υπάρξει αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και κατά πασα πιθανότητα αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Οι εκτιμήσεις μιλάνε για αύξηση θερμοκρασίας μεταξύ 1-5°C και αύξηση της στάθμης μεταξύ μερικών εκατοστών και αρκετών μέτρων. Όλα αυτά μπορεί να συνοδευτούν από ακραία καιρικά φαινόμενα, στην προσπάθεια της ατμόσφαιρας να βρει ένα νέο σημείο ισορροπίας.

Οι συνέπειες αυτών των αλλαγών; Οι παραθαλάσσιες περιοχές θα επηρεαστούν σίγουρα, αλλα δε μπορούμε να ξέρουμε σε τι βαθμό. Επίσης σημαντικές αλλαγές (που ήδη φαίνονται σε κάποια σημεία του πλανήτη) θα έχουμε στη γεωργία, λόγω αλλαγών στη θερμοκρασία και στις βροχοπτώσεις. Το μέγεθος των αλλαγών δεν το ξέρουμε και είναι πολύ δύσκολο να το προβλέψουμε. Αν δεν κάνουμε κάτι όμως είναι πολύ πιθανό να βρεθούμε προ εκπλήξεως και μάλιστα πολύ πιο σύντομα απ'όσο νομίζουμε.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Και πότε; Πρέπει να αντιδράσουμε αμέσως ή να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα?
Η απάντηση είναι απλή, η εφαρμογή της όμως όχι. Πρέπει να αρχίσουμε αμέσως, διαφορετικά θα τρέχουμε πίσω από το πρόβλημα, προσπαθώντας π.χ. να σώσουμε περιοχές και ανθρώπους από φυσικές καταστροφές. Είναι άμεση ανάγκη να μειώσουμε πολύ τη χρήση καυσίμων που βασίζονται στον άνθρακα. Αυτό μπορεί να γίνει με 2 τρόπους: είτε μειώνοντας κάποιες δραστηριότητες μας (π.χ. βιομηχανική παραγωγή, μετακινήσεις, κατανάλωση ενέργειας στην καθημερινή ζωή) είτε χρησιμοποιώντας άλλες πηγές ενέργειας. Επειδή το θέμα αυτό είναι τεράστιο και πολύ σημαντικό θα επανέλθω σύντομα με νέο post.